افزایش راهبردهای حفظ رابطه(بخش1)

طلاق یکی از دشوارترین رویدادهای زندگی هر انسانی است.  اتمام یک رابطه، به دلیل وابستگی های موجود،بسیار تلخ و ناگوار است (1). چرا که رابطه زناشویی یک ارتباط انسانی منحصر به فرد است که با هیچ یک از روابط بین فردی دیگر قابل مقایسه نیست، فقط در این شکل از روابط است که تمام ابعاد زیستی، معنوی، اجتماعی و عاطفی انسان مورد توجه قرار می گیرد (2) و حتی زمانی که این رابطه در قالب های روان شناختی مطرح می شود ، پیچیدگی آن دو چندان می شود ، به همین دلیل اختلافات و مشکلاتی که منجر به طلاق و جدایی زن و شوهر می گردد ، پیچیده و پنهان است . عموما دلایلی که مرد و زن برای طلاق مطرح می کنند، دلایل روشنی بر وجود تعارضات درعمیق ترین سطح روابط است  (3). عدم تنظیم هیجانی در هنگام ارتباط ،یکی از عوامل کلیدی در پیش بینی انحلال زندگی زناشویی به شمار می رود  (4). رفتارهای منفی و تجربه تنبیه، میزان رضایت زناشویی زوجین را کاهش داده و احتمال تخریب زندگی زناشویی را افزایش می دهد (5) و با فراهم نمودن زمینه رنجش و آزردگی می تواند به ایجاد و تشدید نارضایتی روابط زوجین دامن زده و عواقب منفی برای زوجین و سایر اعضای خانواده داشته باشد و منجر به پدیده طلاق گردد (6)از جمله کارهایی که زوجین برای بهبود روابط خود انجام می دهند می توان به ارتباط، وفاداری، دوام رابطه و دیگر رفتارهایی که هدف آنها بهبود و افزایش کیفیت رابطه میان خود و همسرشان است، اشاره نمود (7). داشتن مهارت بالا و برقراری ارتباط، تمایل بیشتر به در میان گذاشتن احساسات و آسیب پذیری در برابر خطر و همچنین نداشتن حالت دفاعی در برابر یکدیگر، باعث حل رضایت بخش تعارضات ورضایت از رابطه میگردد (8).در مطالعه ای که  به منظور تعیین افزایش راهبردهای حفظ رابطه که زوجین برای حفظ روابط شان به کار می گیرند،پنج راهبرد: اطمینان بخشی (پیام هایی که بر تعهد به همسر ، پذیرش و عشق تاکید دارند)، گشودگی (خودافشایی و گفتگوی مستقیم و بیان راحت احساسات در مورد رابطه ، مثبت نگری (اتخاذ رویکردی مثبت به رابطه مثل ابراز خوشحالی و امید و حمایت از یکدیگر و به حداقل رساندن تعابیر منفی و هضم آلود)، تقسیم وظایف (مسئولیت برابر و عادلانه در انجام کارها و وظایف در زندگی مشترک و رضایت فرد از مسئولیت هایی که برعهده اوست)، شبکه اجتماعی (ارتباط با دوستان ، آشنایان و خانواده اصلی زوجین و کمک گرفتن از آنها برای محکم تر شدن رابطه زناشویی).

دو راهبرد دیگر شامل : ا نصیحت (به اشتراک گذاشتن عقاید با همدیگر و ارائه و دریافت دیدگاههای همدیگر در امور مشترک فردی ،ومدیریت تعارض (توانایی حل تعارض ها و مدیریت آنها و استفاده از رفتارهای سازنده مثل همکاری و صبر) بود را در بر میگرفت . مطالعات انجام شده نشان داده است که یکی از  عوامل موثر بررضایت از افزایش راهبردهای حفظ رابطه و رضایت زناشویی ، راهبردهای رفتاری هستند که زوجین در رابطه زناشویی خود ، به کار می برند (9). راهبردهای حفظ رابطه به عنوان رفتارهای پویایی که به حفظ و نگهداری رابطه کمک می کنند تعریف شده اند،که افراد به قصد حفظ یا بهبود رابطه نشان می دهند که آگاهانه است و از روی قصد انجام می شود تا یک هدف مشخص را برآورده کند (10). آموزش به زوجین برای حل تعارضات ایجاد شده در رابطه زناشویی اهمیت زیادی دارد ودرمانگران با ارائه ی آموزش های مختلف سعی بر این داشته ودارند تا به شیوه ای عمل نمایند که زوجین به روش بهتری با هم ارتباط برقرار کنند و درنتیجه ناسازگاری ها ودرگیری های زوجین به حداقل تنزل پیدا کند .درمان غنی سازی ارتباط بر پایه یک مدل آموزشی قرار دارد. زوج ها در مدل غنی سازی ارتباط به عنوان افرادی تلقی می شوند که فاقد مهارتهای ویژه و ضروری زندگی هستند و نیاز دارند به منظورارتقاء نحوه تعاملات میان فردی آموزش ببینند تا در نتیجه بتوانند کیفیت روابط صمیمانه محوری خود را افزایش دهند. این کار هم به صورت بالینی، به منظور ترمیم روابطی که دچار مشکل شده اند و هم در شکل غیربالینی، به منظور غنا بخشیدن به روابطی که اساسا بی نقص هستند، انجام می شود. در هر دو حالت، مدل آموزش مهارت مشابهی به کاربرده می شود تا به زوج ها کمک کند الگوهای تعاملی مثبت و جدید را یاد بگیرند، و این کار را از طریق ارائه ی ابزار ضروری به آنها برای حل مشکل توسط خودشان و بالا بردن میزان رضایت آنها از رابطه انجام دهند (11). پژوهشهای زیادی در مورد کاربرد روش غنی سازی روابط صورت گرفته کخ به اثربخشی و تداوم اثر آن بر کیفیت روابط زناشویی، رضایت زناشویی، سازگاری فردی و زوجی، راهبردهای مقابله ای، امنیت صمیمانه، گفتگوی غیرموثر، سبک های حل تعارض در زوج ها و همچنین رابطه خانوادگی تائید می کنند (12, 13). که ضمن نشان دادن رضایت بسیار بالای زوج های شرکت کننده در برنامه غنی سازی ارتباط بدان معنا که یک نگاه غیرهنجاری و سازنده دارد که به استفاده از زبان در ساختار اجتماعی تاکید می نماید.

خانواده درمانگران معتقدند که یکی از مهم ترین ریشه های مشکلات زناشویی، در نوع نقش، تفکرات زوج ها راجع به هم و به نوع روابطشان است (14, 15). بیشترین موانع ایجاد صمیمیت از این قرارند: ناتوانی در گوش کردن فعال، شنیدن انتخابی، شنیدن دفاعی، شنیدن با هدف تغییر نگرش نفر مقابل، استفاده از واژه های مبــــــــهم، سرزنش کردن، انتظارات کمال گرایانه از رابطه ، فقدان همدلی، تعصب و سرسپاری به کلیشه ها، تفاوتهای فرهنگی و دفاعهای ناهشیار افراد . در این میان رویکرد راه حل محور با نگرشی پست مدرنانه تلاش میکند تا نشان دهد، واقعیت مطلق نزد هیچکس وجود ندارد و درمان با معتبرشماری توانمندی های هر فرد می تواند به درون مایه های هر وجود منحصر به فرد نزدیک شود (16). تحقیات نشان داده است که درمان راه حل ـ محور برافزایش مهارت های ارتباطی (17)، کاهش گرایش به طلاق (18)، کاهش فرسودگی زناشویی (17) موثر بوده است.

براساس مطالب گفته شده هدف این مطالعه هم سنجی اثربخشی آموزش برنامه عنی سازی ارتباط و آموزش برنامه کوتاه مدت راه حل محور در افزایش راهبردهای حفظ رابطه است.

روش کار

پژوهش حاضر به صورت کاربردی ونیمه آزمایشی باسه گروه (دو گروه آزمایشی  یک گروه کنترل )انجام شد.جامعه آماری شامل کلیه زوجینی است که به منظورطلاق به مرکز مشاوره دادگستری کرج(حامی) در سال 1399 مراجعه نموده اند .داده های گردآوری شده در قالب طرح پیش آزمون ـ پس آزمون و با یک گروه کنترل همراه با پیگیری 45 روزه بود. دوره ی پیگیری مذکور به دلایلی همچون امکان ریزش آزمودنی ها، طولانی تر شدن دوره ی پیگیری،افزایش مدت زمان پیگیری و همچنین افزایش اثرهای انتقالی، با افزایش مدت زمان پیگیری 45 روزه انتخاب شد. برای انتخاب نمونه از جامعه مورد نظر ، 100نفراز متقاضیانی که برای طلاق به مرکز مشاوره دادگستری (مرکز مشاوره حامی)مراجعه کرده بودند در غربالگری شرکت داده شدند. افرادی که درپرسشنامه پرخاشگری ارتباطی پنهان  نمره بالاتر (70) و در راهبردهای حفظ رابطه نمره پایین تراز (45) را کسب نموده بودند، انتخاب شدندودر نهایت این افراد به شیوه ی تصادفی ساده در 3 گروه آزمایشی و کنترل جایگزین شدند(هر گروه 14 نفر،7 زوج).در ادامه آزمودنی های گروه آزمایشی اول ، آموزش مهارت های ارتباطی براساس مدل غنی سازی رابطه (گارنی)را به صورت گروهی طی 7 جلسه ی 90 دقیقه ای دریافت نمودندو برای گروه آزمایشی دوم آموزش مهارت های زناشویی براساس مدل راه حل ـ محور به صورت گروهی طی 7 جلسه ی 90 دقیقه ای برگزار شد. برای گروه گواه این جلسات آموزشی تشکیل نشد، بعد از اتمام جلسات از گروه گواه و آزمایش پرسشنامه راهبردهای حفظ رابطه با عنوان پس آزمون به عمل آمد. پس از 45 روز جلسه پیگیری بمدت 4 ساعت برای هر سه گروه برگزار گردید .سپس برای رعایت اصول اخلاقی گروه گواه طی 2 روز این آموزش ها را دریافت نمود. در نهایت به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از روش آمار توصیفی نظیر شاخص های گرایش پراکندگی مرکزی و استنباطی من جمله تحلیل کواریانس استفاده شده است .

بر اساس داده های جدول 4 نتایج آزمون ام باکس نشان داد که که چون سطح معنی­داری به دست ­آمده بزرگ تر از 05/0 می­باشد، این نشان دهنده آن است داده­های تحقیق فرض تساوی ماتریس­های واریانس-کوواریانس را زیر سؤال نبرده است. بنابراین پیش فرض همگنی ماتریس‏های واریانس-کووایانس برقرار است.

نتایج آزمون لوین نشان داد که  سطح معناداری به دست آمده بزرگ تر از 05/0 می باشد. بنابراین شرط همگنی واریانس­ خطاها رعایت شده است.

همچنین نتایج نتایج همگنی شیب خط رگرسیون نشان داد که سطح معنی­داری اثر تعامل گروه و پیش آزمون بزرگتر از 05/0 می‏باشد بنابراین فرضیه همگنی شیب­ خط رگرسیون برای متغیرهای پژوهش پذیرفته می­شود. از آنجایی که پیش فرض همگنی شیب خط رگرسیون برقرار می‏باشد.

براساس نتایج آزمون کرویت موچلی مقدار سطح معناداری برای متغیرهای پژوهش برابر 001/0 به دست آمده است. لذا فرض کرویت رد می­شود. در نتيجه از فرض يکسان بودن واريانس­ها و به گونه‏اي دقيق‏تر شرط همگنی ماتريس کواريانس اطمينان حاصل نشد و لذا تخطی از الگوی آماری F صورت گرفته است. در نتیجه از آزمون­های جایگزین محافظه کارانه گرین هاوس-گیرز[3] برای بررسی اثرات درون آزمودنی درمان استفاده ­شد.

برای مطالعه ادامه مقاله، به مقاله افزایش راهبردهای حفظ رابطه (بخش 2) مراجعه فرمایید.

مرکز مشاوره بهار اندیشه در قیطریه  ارائه دهنده خدمات مشاوره ای شامل: مشاور خانواده ، مشاوره خانواده و طلاق ، مشاوره تحصیلی و مشاوره خیانت زناشویی آماده خدمت رسانی به شما عزیزان می باشد. برای اطلاعات بیشتر از صفحه اینستاگرام و کانال آپارات ما دیدن فرمایید.